LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN XÃ MỸ THÀNH
Xã Mỹ Thành xa xưa là gồm các làng Trụ Pháp, Phong Niên, Quảng Cư của Tổng Vân Tụ, huyện Đông Thành, phủ Diễn Châu, tỉnh Nghệ An.
Làng Trụ Pháp, tục gọi là Trang Kè: Trước cách mạng tháng 8/1945 thuộc xã Vân Đội, là một trong 32 xã, thôn, giáp, trang sách của Tổng Vân Tụ huyện Đông Thành, phủ Diễn Châu.
Tràng Kè là tên nôm, Trụ Pháp là tên chữ, tên này có khi vị triệu tổ bổ nhát cuốc đầu tiên khai phá đất đai, nhóm lều, dựng trại tồn tại mãi trong nhân dân cho đến ngày nay. Theo các vị cao niên thuật lại, khi đặt tên làng Trụ Pháp là các vị triệu tổ muốn gửi gắm ý nguyện, khí chất của mình là lấy ý chí, sức mạnh con người trụ vững, đứng vững trên mảnh đất này, dù là đất cằn, sỏi đá.
Từ cuối đời Trần, ba vị triệu tổ các họ Nguyễn Công, họ Nguyễn Văn, họ Phạm đã dừng chân ở trên vùng đất này. Lúc đầu các vị cắm đất ở xóm Nậy (xóm Đình) còn gọi là xóm Giáp Nậy. Dần già con cháu sinh sôi nảy nở ra ở các ngọn đồi xung quanh, như ở trại Mít (xóm quán), ở xóm Lô (xóm Rèn, xóm Chợ), ở xóm Mới (xóm Mỹ, Giáp Mỹ), lập nên các thôn mới, làng Trụ Pháp trở thành một làng lớn có 4 xóm, gồm: Xóm Đình (tức là Giáp Nậy), xóm Mỹ, xóm Lô và xóm Quán. Tên làng Tràng Kè- Trụ Pháp không chỉ là tên của một làng mà là tiêu biểu cho một vùng ở phía nam huyện Yên Thành.
Làng Trang Niên- Phong Niên: Làng còn có tên là Đăng Niên, Đăng Sơn, Thọ Niên, để kỷ niệm thời gian, vị triệu tổ đầu tiên là Tướng công Nguyễn Vĩnh Lộc cùng một số nông dân từ Cổ Sách, Hoằng Hóa (Thanh Hóa) vào nhóm ngọn lửa, dựng lều trại, bổ nhát cuốc đầu tiên lập nên làng, đứng chân ở đất này vào đầu thế kỷ 14.
Làng Quảng Cư có tên nôm là Trộ Tát, là Quảng Động Tộc. Quảng Cư có nghĩa là nơi ở rộng. Trong những năm xây dựng Hợp tác xã nông nghiệp cấp thôn (những năm 1960- 1970 thế kỷ 20) đổi tên là Quảng Đông; sau đó lại đổi tên lại là Quảng Cư cho đến nay. Làng Quảng Cư xưa thuộc xã An Lăng (Yên Lăng) tổng Vân Tụ, huyện Đông Thành, phủ Diễn Châu.
Các làng Trụ Pháp, Phong Niên, Quảng Cư, sau cách mạng tháng 8/1945 thuộc xã Đại Đồng, sau đổi tên là xã Đại Yên. Cuối năm 1945 đầu năm 1946, 3 xã Yên Đại, Đồng Minh, Lý Nhân hợp lại thành xã Đại Minh.
Đến ngày 25/5/1953, huyện Yên Thành từ 12 xã lớn chia thành 32 xã; tên Mỹ Thành ra đời từ đó. Làng Phong Niên trong và làng Quảng Cư thuộc xã Đại Thành; và đến năm 1969 xã Đại Thành chia tách, làng Quảng Cư lại nhập vào xã Mỹ Thành.
Mỹ Thành là cái nôi cách mạng, từ trước những ngày chưa có Đảng lãnh đạo, Mỹ Thành là cơ sở hoạt động, đùm bọc che chở cho các chiến sỹ Cách mạng, như: Cụ Chu Văn Đàm, Tôn Thị Quế, Võ Mai và nhiều cán bộ Xứ uỷ Trung Kỳ và Tỉnh uỷ Nghệ An về đây hoạt động xây dựng tổ chức Nông Hội Đỏ và Thanh Niên cách mạng Đồng Chí Hội. Chi bộ Đảng xã Mỹ Thành là chi bộ đầu tiên của Huyện Yên Thành được thành lập với 9 đảng viên đặt tên là chi bộ Bồ Sơn, chi bộ Đảng xây dựng trại cày Trịnh Sơn để huấn luyện, bồi dưỡng cán bộ, xây dựng hiệu may Chợ Kè, hiệu buôn Truông Lứng làm cơ sở liên lạc của Tỉnh uỷ Nghệ an, Xứ uỷ Trung Kỳ với các huyện; Từ đó các tổ chức quần chúng do cụ Chu Văn Đàm xây dựng ở Mỹ Thành như: Nông Hội Đỏ, Thanh niên cách mạng Đồng Chí Hội là những tổ chức hoạt động công khai để Đảng liên lạc với Huyện ủy, Tỉnh ủy, liên lạc với các Chi bộ ở Thanh Chương, Nam Đàn, Anh Sơn.. Ngày 10 Tháng 11 năm 1930 Huyện uỷ Yên Thành được thành lập tại nhà thờ họ Nguyễn Công xóm Giáp Quán. Vì thế cuối năm 1930 Thực dân Pháp đưa lính lê dương về đóng đồn tại nhà thờ họ Nguyễn Hữu bên cạnh Quốc lộ 7A (còn gọi là đồn Trang Kè), mục đích của chúng là để án ngữ chặn đứng các đường dây liên lạc từ Phủ diễn về Anh Sơn, Con Cuông và đàn áp phong trào cách mạng tại Trụ pháp, Quảng cư; chúng đã bắt 39 chiến sỹ cách mạng là con em Mỹ Thành trong đó có 7 đ/c hy sinh, 4 đ/c bị xử bắn tại Thung Cổ hùng và 28 đ/c bị đày đi các nhà lao. Chúng xử bắn 72 chiến sĩ cộng sản tại Thung Cổ Hùng trước cửa đồn Trang Kè, nhằm uy hiếp và làm giảm ý chí chiến đấu của các Chiến sỹ Cộng sản và người dân xã Mỹ Thành, nhưng từ những thủ đoạn tàn bạo và hung ác của Thực dân Pháp, đã làm cho ý chí căm thù giặc của các chiến sỹ công sản và người dân càng tăng thêm.
Ngày 27 tháng 2 năm 1930, nhân dân Mỹ Thành đã tổ chức biểu tình cắm cờ Búa Liềm ở Cây Đa Đình Trụ Pháp và trên Núi Tù Và. Cũng chính từ cao trào cách mạng và lòng căm thù chống lại sự đàn áp của thực dân Pháp. Cái tên Làng Trụ Pháp xã Mỹ Thành cũng ra đời từ đó.
Từ đỉnh cao của phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh, dưới sự lãnh đạo của Đảng, các tổ chức quần chúng ở Mỹ Thành như Thanh niên, Phụ nữ cứu quốc, Tự vệ đỏ đã tích cực hoạt động, chống đàn áp công khai, tổ chức và bảo vệ các cuộc biểu tình, rải truyền đơn; vào ngày 07/02/1931 đã phá tan hoàn toàn "lễ quy thuận" do địch tổ chức ở tại chợ Kè, đã giết chết tên Nguyễn Loan; đồng thời tối hôm đó, quần chúng làng Trụ Pháp kéo về thị uy, cảnh báo tên Lý trưởng thôn Trịnh Sơn, Nguyễn Tùng về tội chống phá cách mạng và xé nát văn bằng sổ sách của hắn. Cuộc đấu tranh ngày 07/02/1931 tại làng Tràng Kè thắng lợi không những có tác dụng động viên, cổ vũ quần chúng trong Huyện mà còn có tiếng vang khắp cả Tỉnh. Nhân dân Yên Thành đã tổ chức một cuộc đấu tranh phá vỡ một thủ đoạn mới của địch làm cho chúng thất bại từ buổi lễ đầu tiên. ![]()
Ngày 25/8/1945 dưới sự lãnh đạo của Đảng, Thanh niên, Nông dân xã Mỹ Thành tập hợp kéo về Huyện lỵ Yên Thành tham gia cướp chính quyền về tay Nhân dân. Tổ chức 52 người dân và 40 chiến sỹ dân quân tham gia biểu tình tuyên truyền Bản tuyên ngôn Độc lập, điều động 150 chiến sỹ tham gia vào cuộc đánh phá ở Thành Vinh. Con em xã Mỹ Thành tham gia chiến dịch Điện Biên 26 người và Tân binh các khóa 1 đến khóa 5 là 123 người. Tổ chức tốt công tác Bình dân học vụ (năm 1956). Được Chính phủ tặng thưởng Huân chương Lao Động hạng Ba (về thành tích BDHV).
Phát huy truyền thống cách mạng của ông, cha, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nhân dân Mỹ Thành đã anh dũng đấu tranh chống lại sự tàn phá ác liệt của kẻ thù. Mỹ Thành có đường QL7A, QL7B đi qua địa bàn xã gần 7 km; có đường chiến lược Sơn Mỹ đi qua gần 1km. Trên QL7A có 2 cây cầu, đó là cầu Kè và cầu Khe ngọng; có Truông Kè, đó là những trọng điểm mà trong thời gian Đế quốc Mỹ leo thang bắn phá Miền bắc đã thường xuyên bị máy bay Mỹ bắn phá để chia cắt huyết mạch giao thông quan trọng.
Mỹ Thành được giao nhiệm vụ bảo vệ các trọng điểm quan trọng đó, ngoài ra còn phải bảo vệ các đơn vị Bộ đội, cơ quan của tỉnh sơ tán trên địa bàn, như Kho xăng dầu của Tổng cục Hậu Cần, hầm vũ khí tại núi Tù Và (xóm Tân Mỹ), Trường Hậu Cần, Trường Quân y QK4, Ty Lương thực Nghệ An, Ty Giao thông Nghệ An, Trường trung cấp Công nghiệp Nghệ An, Trường cơ khí Nông nghiệp, Trạm giao liên CT12A, CT15A, T20 Tỉnh đội Nghệ An, Nhà máy thuốc lá Sông Lam, Trung đoàn 175, Đoàn vận tải H12, H13, Tổng cục Hậu Cần, đơn vị pháo cao xạ...
Tháng 01 năm 1965 xã Mỹ Thành thành lập 1 Ban thông tin liên lạc 6 người; 1 Đại đội trực chiến thường trực, gồm có 4 Trung đội cơ động, đó là: Trung đội trực chiến Phòng không 28 người; Trung đội Công binh rà phá bom mìn 6 người; Trung đội di dời dân 22 người; Trung đội cứu hộ, cứu nạn, cứu thương 34 người; 1 Tiểu đội 12 ly 7 gồm 12 người trực chiến đấu tại các cầu, cống trên Quốc lộ 7A và huyện điều động bảo vệ cầu Bà xã Hợp Thành.
Trong thời gian đó cả xã Mỹ Thành đã vào thế trận vừa sản xuất, vừa chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Lực lượng dân quân, thanh niên xã Mỹ Thành phối hợp chặt chẽ với các đơn vị bộ đội xây dựng các trận địa pháo theo phương án hợp đồng tác chiến ở các dãy đồi xung quanh xã. Thời điểm này máy bay Mỹ hoạt động, bắn pháo sáng, ném bom, bắn phá các mục tiêu, cầu cống, doanh trại, kho tàng, làng mạc. Có khi chúng đánh trả tọa độ vào trận địa pháo. Có ngày Mỹ Thành phải chịu 3 đến 4 trận ném bom của giặc Mỹ. Trong 8 ngày chúng bắn phá liên tục vào mục tiêu cầu Khe Ngọng bằng bom tấn, qua mỗi trận khi hết tiếng bom là lực lượng dân quân và nhân dân đã có mặt ngay để san lấp hố bom, nếu hỏng đường thì triển khai hàn gắn sữa chữa kịp thời, đồng thời triếp tục ngụy trang lại cả trên mặt đất và dưới mặt nước. Đặc biệt là trận chúng đánh làm sập cầu Khe Ngọng trên QL 7A, xã Mỹ Thành phải huy động hơn 200 chiến sỹ dân quân tự vệ và 350 lao động khác sử dụng một khối lượng gỗ, củi, đá của nhân dân trong xã, phải làm việc cả ngày, lẫn đêm, dưới mưa bom, bão đạn, kịp thời cho thông xe ra tiền tuyến. Trận ném bom vào xe chở gạo của Ty lương thực Nghệ An ở đồng Cây Mút, mặc cho máy bay Mỹ bắn pháo sáng rực trời, nhưng dân quân Mỹ Thành vẫn dũng cảm xông vào dập lửa cứu xe, cứu người, vận chuyển lương thực vào nơi an toàn.
Mỹ đã ném bom nhiều trận trên địa bàn xã, như ném bom vào cầu Khe Ngọng, cầu Kè, trường Hậu cần QK4, trường tập lái và các xóm, như xóm Trang Niên, Niên Hòa, Động Sơn, Xóm Lô, Xóm Mỹ, Xóm Quán.v.v...Nói chung ở đâu có bom rơi, đạn nổ, ở đâu có chiến sự, bất chấp ngày đêm, dân quân Mỹ Thành đều có mặt để san lấp hố bom, cứu chữa nhà cửa, hàng hóa, phương tiện và cấp cứu người bị thương kịp thời, không để xảy ra một sai sót gì đáng tiếc.
Vào lúc 5 giờ chiều ngày 25/5/1965 lợi dụng thời tiết sau trận mưa chiều nhiều tốp máy bay Mỹ từ Biển đông vào đánh phá ác liệt khu doanh trại Bộ đội ở Mậu Long. từ trận địa trực chiến, các chiến sỹ đồng loạt nổ súng, với 8 loạt đạn súng bộ binh K44, Dân quân xã Mỹ Thành đã bắn rơi chiếc máy bay F84, xác máy bay rơi xuống đồng Cây Ván, chiến công bắn rơi máy bay đã làm nức lòng quân dân xã Mỹ Thành và Nhân dân cả Huyện (Súng K44 đang được triển lãm ở nhà văn hoá huyện Yên thành). Thành tích đó được Chính phủ tặng thưởng Huân chương chiến công hạng Ba và 12 chiến sỹ trong tiểu đội được tặng Huy hiệu Quyết thắng.
Phối hợp với Bộ đội chủ lực đóng quân trên địa bàn bắn rơi chiếc may bay F4 của đế quốc Mỹ tại làng Phong Niên; trong trận đó, 1 nhà dân bị cháy, lực lượng dân quân đã kịp thời cứu chữa nhà dân bị sập, cấp cứu người dân bị thương và cấp táng người bị tử vong do máy bay rơi trúng. (Máy bay rơi tại làng Phong Niên đã làm sập và làm cháy 7 nhà dân và 2 người bị chết).
Ngày 02/6/1965 khi máy bay Mỹ bị trúng đạn của lưới lửa cao xạ Đô Lương, giặc lái nhảy dù, tổ trực chiến và dân quân xã đã bám sát mục tiêu, mặc cho nhiều tốp máy bay Mỹ nhào lộn rà soát hòng cứu giặc lái; vượt qua chặng đường dài 6 km từ Mỹ Thành vào Kẻ rọc bắt sống giặc lái, thu gom dù, tang vật, điện đài súng ngắn đưa về xã giao cho Tỉnh đội, được Bộ chỉ huy quân sự Tỉnh tặng Bằng khen và kỷ niệm 1 viên đạn súng lục để làm kỷ niệm. Trung đội trực chiến công binh xã được sự giúp đỡ của Phòng kỷ thuật công binh Tỉnh đội, đã dũng cảm tháo gỡ an toàn và phá hủy hàng chục quả Bom tấn, thu gom hàng ngàn quả Bom bi mà địch ném vào Làng xóm và trên đồng ruộng không nổ.
Trong cuộc chiến tranh chống Đế quốc Mỹ, xã Mỹ Thành phải huy động tối đa tinh thần và lực lượng của toàn dân để đối phó với bọn Đế quốc Mỹ bằng một bản lĩnh trung thành với cách mạng, anh dũng, ngoan cường với kẻ địch; luôn luôn sẵn sàng, mưu trí, linh hoạt, đó là tổ chức chỉ đạo lực lượng và nhân dân làm hầm chữ A để tránh đạn, cụ thể 988 hầm chữ A trong các xóm, 164 hầm nơi cơ quan, trường hoc, trạm xã, chợ; 768 hầm tròn và 503 hầm lớn ở cạnh các mục tiêu cầu, cống và nơi cộng cộng. Di dời 217 gia đình có người già, trẻ em vào khu vực xa mục tiêu bắn phá của địch; một số hộ gia đình đã tự nguyện giành nhà chính của mình cho cơ quan, bộ đội đóng quân và làm việc...
Trong cuộc chiến vào thời kỳ gay gắt ác liệt, Mỹ Thành thực hiện với khẩu hiệu “Tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, tất cả vì đồng bào, chiến sỹ Miền Nam ruột thịt, vì tình nghĩa ân ái với thương bệnh binh, Đảng bộ nhân dân xã Mỹ Thành luôn sẵn sàng”, từ đó đã triển khai nhiều phong trào có ý nghĩa thiết thực như phong trào tiết kiệm, quyên góp, thu mua, trích nạp hàng trăm tấn lương thực, thực phẩm, hàng trăm ngàn quả trứng gà, vịt phục vụ cho chiến trường; Hình ảnh các cháu thanh thiếu niên tích cực chặt lá cây để ngụy trang hầm pháo, góp từng bì quần áo rách, giặt sạch để cho bộ đội lau pháo sau mỗi trận đánh máy bay Mỹ; khi nhận được lệnh của Ban CHQS huyện Yên Thành điều động, 1 đại dội dân quân lập tức, cơm gạo hành quân trong đêm lên xã Quang Thành để truy bắt biệt kích, thám báo nhảy dù...
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, Đảng bộ và nhân dân xã Mỹ Thành đã thể hiện một tinh thần đấu tranh kiên cường, bất khuất, anh dũng; trong đó có nhiều tập thể, gia đình và cá nhân là những tấm gương điển hình cho phong trào kháng chiến, đấu tranh bảo vệ hòa bình, tự do cho dân tộc; đã có 372 thanh niên nhập ngũ vào quân đội, 66 người tham gia lực lượng thanh niên xung phong, 895 người đi dân công hỏa tuyến. Với những thành tích đó tại Đại hội mừng công tỉnh Nghệ An ở xã Nghi Khánh, huyện Nghi Lộc, đồng chí Nguyễn Thanh Dương xã đội trưởng được tuyên dương chiến sỹ thi đua cấp tỉnh; Đồng chí Nguyễn Xuân Trung, bí thư Đoàn xã được tuyên dương chiến sỹ thi đua cấp huyện; các cán bộ chủ chốt như Nguyễn Công Sứ, Nguyễn Đình Cầu, Nguyễn Thị Bốn được tặng huy hiệu chiến sỹ Quyết thắng.
Nhờ những đóng góp to lớn năm 2017 xã Mỹ Thành được công nhận xã đạt chuẩn Nông thôn mới và đón nhận Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang trong thời kỳ kháng chiến chống Đế quốc Mỹ.
Từ năm 2018 đến nay Đảng bộ, Chính quyền, Mặt trận tổ quốc các tổ chức cùng nhân dân xã nhà ra sức chỉ đạo thực hiện có hiệu quả Đề án Nông Thôn mới nâng cao quyết tâm đưa Mỹ Thành ngày càng đổi mới và phát triển.
Thái Thị Thu- Công chức Văn hoá xã hội